Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Büyükşehirlerde her gün binlerce kişi tarafından kullanılan taksiler, yolcuların yaşadıkları meselelerle sık sık gündeme geliyor. Son olarak İstanbul’da Fas asıllı müşteri ile taksici ortasında çıkan ‘kısa aralık tartışması’ vefatla bitti. Olay şöyle yaşandı: Beyoğlu’nda geçtiğimiz pazartesi günü sabah saatlerinde Jamal Doumane (57), arkadaşlarını ziyaret etmek için yoldan geçen bir taksiyi durdurdu. İddiaya nazaran taksici, turistin gideceği adresi ‘kısa mesafe’ bulması nedeniyle aracına almadı. Bu duruma sonlanan Doumane ve taksici ortasında çıkan tartışma hengameye dönüştü. Taksici, attığı yumrukla Doumane’yi yere düşürerek başını asfalta çarpmasına sebep oldu ve aracına binerek olay yerinden uzaklaştı. Turist ise yapılan tüm müdahalelere karşın hayatını kaybetti, taksici Doğan G. ise tutuklandı. Sonu vefatla biten tartışma ise gündeme bir öbür soruyu taşıdı: Taksicinin aralığa nazaran yolcu seçme hakkı var mı? Taksiyle istediği yere gidebilmek için ‘kısa mesafe’ palavralara başvuran İstanbullular kaygılarını anlattı. Biz de İstanbul Taksiciler Esnaf Odası İdare Konseyi Lideri Eyüp Aksu’ya yaşanılanları, Avukat Yaşar Öksüz’e ise yolcunun sahip olduğu hakları sorduk.
‘OLAY MEDYAYA YANSIDIĞI ÜZERE DEĞİL, ŞİKAYET ÇOK AZ’
İstanbul Taksiciler Esnaf Odası İdare Heyeti Lideri Eyüp Aksu olayın medyada yansıdığı üzere ‘kısa mesafe’ tartışmasından çıkmadığının altını çizerek Fas asıllı turist ile taksici ortasında geçenleri şöyle anlattı:
“Faslı turist kaputa vuruyor ve bağırmaya başlıyor, daha sonra bizim taksici arkadaş da iniyor ‘Neden vuruyorsun?’ diye reaksiyon gösteriyor, esasen Faslı olan kişi alkollü. Bizim arkadaşımızın da gayriihtiyari ağzından makus bir şeyler çıkıyor ve vuruyor. Bu kısa aralık almama olayı değil. Öteki bir şey yani. Turist trafikte giden araca ‘Dur’ diyor, taksi de diğer davete gittiği için durmuyor. Hepsi bu. Ayrıca, ‘yakına gitmeme, yolcu seçme’ üzere olayları biz tasvip etmiyoruz. Bütün yetki İBB’de. Ya yetkiyi bize versin bu sistemi düzeltelim ya da kontrol, yaptırım, eğitimi artırsın. Cezaları ağırlaştırsın, bu sistem düzelsin.”
Taksilerle ilgili şikayetleri kıymetlendiren İstanbul Taksiciler Esnaf Odası İdare Konseyi Lideri Eyüp Aksu, “Günde 1 buçuk milyon yolcu taşıyoruz. Gelen şikayet sayısı yüzde 1 bile değil. Toplu taşımadan gelen şikayet sayısı yüzde 15, bizimki çok daha az” diyerek taksi şikayetlerinin çok da fazla olmadığını vurguladı. Ancak taksi kullanmak zorunda kaldığında karşılaştıkları problemleri anlatan İstanbullular pek de o denli düşünmüyor.
Kısa aralıkta taksi kullanmak için ‘rol yapmak zorunda kaldığından’ yakınan Elif Ö. (29), taksiye binmek için harcanan çabayı ‘satranç’ oynamaya benzetti. Taksi mağduru genç bayan, “Geç bir saat olmuştu, taksiyle yakın aralıkta olan anneme gitmem gerekiyordu. Lakin hiçbir taksi gitmek istemedi. Ben de mesken yolum üzerindeki havalimanının adresini verdim. Giderken telefonum çalmış ve acil işim çıkmış üzere apar topar aracı durdurup annemin meskenine yakın noktada indim. Keşke bu türlü roller yapmama gerek kalmasaydı. Satranç oynamak üzere. Nihayetinde kazanıyorsunuz” diye konuştu. Taksi meselesine tahlil olabilecek tekliflerden biri de taksi mağduru Abdullah C.’den (43) geldi. Taksi kullanmanın önemli bir gerilim haline geldiğini belirten mağdur, tahlilin ‘alternatif’lerde olduğunu lisana getirerek şunları söyledi:
“Taksi kullanmak önemli bir sorun haline geldi. Öbür toplu taşıma araçlarından daha konforlu olması gereken taksiler, yolcu için hem gerilim sebebi hem de rol yapmayı gerektiren bir sinema seti. Bu kadar sıkıntı olmasına gerek var mı bilemiyorum. İstediğim yere, gereken fiyatı ödeyip gidemiyorsam taksiler niye çalışıyor? Taksiye alternatif tahliller devreye sokulursa sorunun ortadan kalkacağını düşünüyorum. Taksicilerin kendilerine alternatif olarak kimseyi görmemesi nedeniyle ‘yolcu beğenmeme’ üzere davranışlar sergilediğine inanıyorum.”
‘ORADAN ORAYA DA YÜRÜ DİYE AKIL VERİYORLAR’
Taksi kullanıcılarının en çok şikayet ettiği bahislerden biri ise, ‘taksicinin yolcuyu beğenmemesi’. Sık sık taksi kullanan Zeliha K. (27) yaşadıklarını, “Taksi toplu taşımadan daha süratli ve yolcuya özel diye sıkça tercih ettiğim bir araç. Ben ne kadar tercih etsem de taksici beni tercih etmezse kullanamıyorum. Kısa uzaklıktan kaçan taksicilerden ‘oradan oraya yürü’ diye akıl verenler oluyor. Fiyatıyla bile taksi kullanamıyoruz. Kişinin istediği yere taksiyle gitmesi çileli bir süreçten geçiyor. Her seferinde, ‘Acaba beni istediğim yere bırakmayı kabul eder mi’ diye taksicilere yaklaşmak istemiyorum. Yoldan çevirince, ‘Ben oraya gitmem, orada trafik var, bana ters’ halinde dönüşler alıyorum. Taksiciler yalnızca işlerine gelen yolcuyu alıyor. Yolcunun değil taksicinin nereye gitmek istediğine bağlı olarak çalışıyorlar” diyerek aktardı.
Benzer formda sık sık şikayet edilen taksilerle ilgili konuşan öteki bir mağdur Kemal T. de (34) başka mağdurlar üzere ‘hile’ ya da ‘oyun’ tertip ederek taksi bulmak zorunda kaldığını şöyle anlattı:
“Taksiye binerken nereye gideceğimi söylemiyorum. Araç var mı diye sorduğumda, nereye gideceğimi öğrenmeden karşılık vermiyorlar. Uzak aralarda araç var, yakın aralarda araç yok; her şey taksicilerin keyfine kalmış. Bazen de uzak bir aralık söyleyip yolda telefonum çalmış da birdenbire inmişim üzere hileler yapıyorum. Üstelik kısa araya de parasız götürmüyorlar. Keşke bu oyunlara gerek kalmasa.”
YOLCU HAKKINI NASIL ARAYACAK?
Avukat Yaşar Öksüz ise taksi problemini hukuksal boyutlarıyla kıymetlendirerek yaptırımların ‘aracın trafikten men edilmesine’ kadar varabileceğine dikkat çekti. Avukat Öksüz, ‘yolcu ve güzergah seçen’ taksicilerle ilgili, “Taksiler, yolcu, ara ya da güzergah fark etmeksizin yolcuyu almak zorunda. Aksi durumda para cezası ve ticari aracın trafikten men edilmesine varan yaptırımlarla karşı karşıya kalırlar. Ayrıyeten İçişleri Bakanlığı, geçtiğimiz yıllarda 81 vilayet valiliğine “Taksi Denetimleri” genelgesi gönderdi. Gönderilen bu genelgeye nazaran güvenlik üniteleri, taksilerin yolcu yahut güzergah seçip seçmediklerini resen denetliyorç Yine birebir genelgeye nazaran ticari taksi, tüm ısrarlara karşın yolcuyu almazsa sürücü hakkında tutanak tutularak para cezası kesilir ve aracın trafikten men edilmesine varan tedbirler alınır” biçiminde konuştu. Öksüz, yolcuların mağdur olmaları durumunda nereye ve nasıl şikayette bulunacağına ait ise şunları söyledi:
“Bunlar için ‘Taksi Denetimleri’ genelgesi ile yolcuların mağduriyetlerinin gidereceği üniteler kurulmasına karar verilmiştir. Bu kapsamda İstanbul Büyükşehir Belediyesi sonları içinde yaşanan taksi şikayetlerinin, ‘ALO 153’ sınırı üzerinden yapılması mümkün. Yeniden ‘Beyaz Masa’ uygulaması üzerinden şikayette de bulunulabilir. Öbür yandan İstanbul Taksiciler Esnaf Odası da vatandaşların şikayet gereksinimine yönelik bir bağlantı sınırı var. Mağdur olan yolcular bu bağlantı kanallarından şikayetçi olabilir.”
‘DAVA AÇILIRSA SANIK OLARAK YARGILANIR’
Taksiciler ve yolcular ortasındaki tartışmalar vakit zaman büyüyerek yaralamaya ve vefata de sebep oluyor. Fas asıllı turistin vefatının akabinde tekrar gündeme gelen ‘taksi sorunu’ için konuşan Avukat Öksüz, bu türlü durumlarda taksicilerin yolcuya olumsuz davranışları sonucu adalet karşısındaki pozisyonunu da açıkladı. Avukat Öksüz, hangi durumların taksicilerin ‘sanık’ olarak yargılanmasına sebep olacağından bahsetti: “Taksicilerin yolcu beğenmemesi durumunda para cezası ve aracın trafikten men edilmesi yaptırımları uygulanır. Lakin taksicinin beğenmediği yolcuya yönelik hakarette bulunması, yolcuyu tehdit etmesi, yolcuyu yaralaması üzere durumlarda ceza davası açılması ve sanık olarak yargılanması da olasıdır.”