Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 6 Şubat’ta merkez üssü Kahramanmaraş’ta peş peşe meydana gelen yıkıcı sarsıntıların üzerinden tam 6 ay geçti. Şubat ayından beri devam eden süreçte birçok defa artçı sarsıntılar yaşandı. Bu sarsıntılar bilhassa Adana, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve etraf vilayetlerde ağır bir halde hissedildi. Son olarak 11 ve 12 Ağustos tarihlerinde Malatya’da meydana gelen 4’ün üzerindeki zelzeleler bir kere daha tüm gözleri bu bölgeye çevirdi. Başta Adana, Malatya, Bingöl ve İstanbul olmak üzere, ismi son periyotta sıklıkla sarsıntı gerçeğiyle anılan birçok vilayette yakın bir gelecekte büyük bir zelzele olup olamayacağı sorusu akıllara takıldı. Kafa karıştırıp huzursuz eden sarsıntıları Jeoloji Mühendisleri Odası Zelzele Müşavere Şurası Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal ve Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu yorumladı.
MALATYA’YI SALLAYAN ZELZELELER ‘ARTÇI’ MI?
Son günlerde Malatya’da kısa aralıklarla meydana gelen zelzeleler büyük endişe yarattı. Bu sarsıntıların artçı olup olmadığı başlardaki en büyük soru işaretini oluşturmaya devam ediyor. Uzmanların yaptıkları yorumlarda sık sık 6 Şubat sarsıntılarını hatırlatması ve tetiklenme ihtimali olan fayların üzerinde durması da tekrar bu endişeyi perçinledi. Son günlerde Malatya’da yaşanan sarsıntıların artçı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Süleyman Pampal, şunları söyledi:
“Bunlar mutlaka artçı sarsıntılar. Zati 6 Şubat’taki büyük sarsıntılarda burada yüzey kırığı tespit edildi. Bunlar artçı, yeni bir fayın yeni ya da daha büyük bir sarsıntı üretmesi kelam konusu değil. Batı uçta Göksun civarında ağır artçı oldu ve o vakit da ‘Adana-Savrun Fayı kırılacak’ tartışmaları yaşanmıştı. Bu türlü bir şey yok. Bölgede batıya yanlışsız kırılmış taze kırıklar var. Bu da büyük sarsıntıyla ortaya çıkmış artçılardan.”
‘KONUMLARI ŞANSSIZ’
Malatya’nın sarsıntı tehlikesiyle karşı karşıya olup olmadığına yönelik soruları yanıtlayan Prof. Dr. Pampal, öbür fayların varlığına da dikkat çekti. Prof. Dr. Pampal, Türkiye’de 10-20 fay değil, binlerce fayın varlığının farkında olunması gerekliliğini vurgulayarak bölgedeki durumu şöyle anlattı:
“Bu sarsıntılardan fazla Malatya etrafında kırılma ihtimali olan öbür faylar var. Sol yanal atımlı Malatya Fayı da bu fayların yakın batısında kuzeye uzanıyor kırılabilir, etkin fay. Ovacık Fayı var, o da yıkıcı zelzele üretebilir. O bölgede Erzincan ve Karlıova ortasında kırılmaya yüz tutmuş öteki fay var. Yedisu Fayı, Elâzığ Malatya ve Bingöl’ü etkiyebilir. O fay da tekrarlanma müddetini doldurdu. Sismik boşluk düzeyinde bir fay. Çelikhan’dan Karlıova’ya kadar Bingöl kuzey ve güneyinde Doğu Anadolu Fayı üzerinde kırılmamış faylar var. O bölge bundan sonra misal olayları yaşamak durumunda. Şanssız bir pozisyonları var maalesef. Malatya’nın olumsuz bir özelliği, yaklaşık 35 bin civarında hasarlı bina var. 6 Şubat’tan beri bunların yalnızca yüzde 10’u kaldırıldı. Kent yapı stoku açısından makus durumda. Büyük zelzeleler kesinlikle olacak. Bize gerekli vakti tanımasından diğer dileğimiz yok.”
‘TETİKLEME VAR DEMEK İLLA ZELZELE OLACAK DEMEK DEĞİL’
Prof. Dr. Murat Utkucu, büyük sarsıntıların öbür zelzeleleri tetikleme ihtimalleri sık sık konuşulsa da her sarsıntının öteki bir sarsıntısı oluşturacak bir tetikleme durumunun kelam konusu olmadığını lisana getirdi. 1999’daki Gölcük Depremi’nden bir örnek veren Prof. Dr. Murat Utkucu, “Bir sarsıntının öteki bir fayı tetiklemesi demek çabucak sarsıntı olacak manasına gelmez. Bu uzun yıllar da sürebilir. 1999’da da İstanbul tetiklendi lakin ortadan 24 yıl geçti. Yani çabucak zelzele olmayabilir. Lakin fay yüklendi mi, yüklendi. Örneğin, 1999’daki zelzele, beklenen İstanbul zelzelesi için yükleme oluşturdu lakin Geyve’den geçen fayı da rahatlattı” dedi.
İstanbul’dan örneklerle kelamlarına devam eden Prof. Dr. Utkucu, Megakent’i etkileyecek muhtemel bir Marmara Depremi’ne ait çarpıcı açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Utkucu, şunları söyledi:
“Fay, Adalar açıkları ve Silivri açıklarından Gelibolu’ya çıkıyor. Kartal’dan Adalar açıklarına kuzeybatı tarafında gidiyor. Tam İstanbul Boğazı güneyinde yüzde 40 bir açıyla, doğu batı açısına yöneliyor. Silivri açıklarından Hoşköy’den karaya Gelibolu’ya çıkıyor. Sonra da Saroz Körfezi’ne gidiyor. Saroz’dan Silivri’ye kadar 1912’de kırıldı. Lakin bunun doğu bölümü yani İstanbul açıklarına gelindiğinde Kartal’a kadar Mayıs 1766’da kırıldı. Ortalama 250 yılda bir zelzele oluyor. Bazen 360 yıla çıkmış bazen de 170 yıla inmiş. Yani çabucak kırılacak diye bir durum yok.”